Overal zie ik nu in kranten en andere nieuwsbronnen dat het ‘schandalig’ zou zijn dat ‘de PvdA’ afspraken uit het coalitieakkoord heeft geschonden door in de Eerste Kamer tegen de nieuwe zorgwet te stemmen. Journalisten die dat zó klakkeloos opschrijven snappen niet wat het verschil is tussen Eerste en Tweede Kamer.
De Eerste Kamer is helemaal niet gebonden aan het coalitieakkoord dat in de Tweede Kamer is gesloten… Na verkiezingen voor de Tweede Kamer overleggen de partijen in de Tweede Kamer met elkaar over een akkoord. Daar zijn de partijen in de Tweede Kamer die in die coalitie komen dan in principe aan gebonden, afspraak is immers afspraak. Maar de Eerste Kamer heeft daar niets mee te maken. De leden van de Eerste Kamer worden op een ander moment gekozen, door de Provinciale Staten, die ook niets met de Tweede Kamer te maken hebben. Als een wetsvoorstel door de Tweede Kamer is aangenomen (al dan niet voorgesteld door de coalitie aldaar), dan gaat dat voorstel naar de Eerste Kamer, waar hij getoetst wordt op de juridisch-technische kant (kan het allemaal wel wat ze in de Tweede Kamer bedacht hebben) en er wordt een staatsrechtelijke check uitgevoerd (mag het allemaal wel: is het bijv niet in strijd met andere, hogere wetten, zoals EU-wetgeving). Ook kijken ze of een wet wel uitvoerbaar is, of het niet bijvoorbeeld een enorme bureaucratische ramp zou worden.
De Eerste Kamer kan een wet niet amenderen (wijzigingsvoorstellen doen), maar alleen aannemen of verwerpen. Als hij wordt aangenomen, dan is het klaar: dan kan de wet in werking treden. Als hij wordt verworpen, gaat hij feitelijk terug naar de Tweede Kamer (‘ga jullie huiswerk maar opnieuw doen.’). Maar Eerste Kamerleden hebben dus geen enkele binding met het regeerakkoord. Nul. Hooguit zouden ze omdat leden binnen dezelfde politieke partij zitten onderling wel min of meer afspraken kunnen maken. Hoe werkt dat in de praktijk: een Eerste Kamerlid dat bezwaren heeft over een wetsvoorstel meldt dat bijvoorbeeld bij een partijgenoot in de Tweede Kamer. Die kan daar dan bij de vormgeving van een voorstel in de Tweede Kamer alvast rekening mee houden. Kennelijk is dat met het zorgvoorstel niet of onvoldoende gebeurd. Overigens schets ik hiermee de praktijk: of het wenselijk is dat Eerste- en Tweede Kamer overleggen is een heel ander verhaal.
Overigens: de Tweede Kamerleden zijn óók niet gebonden aan het coalitieakkoord. De grondwet zegt daar niets over. Alleen dat leden ‘zonder last of ruggespraak’ gekozen zijn. Daarom dus hooguit: ‘afspraak is afspraak’.
Hoe dan ook: je kunt Eerste Kamerleden dus niet verwijten ‘afspraken geschonden te hebben’ uit het coalitieakkoord. Die afspraken hebben zij immers nooit gemaakt. Het is alsof je met je buurman afspreekt samen een boom te gaan snoeien, en vervolgens de Gamma verwijt dat zij dat niet gedaan hebben. Dat idee.