Gepubliceerd in: De Volkskrant
Geschreven door: Kirsten Verdel

Het is zo makkelijk en goedkoop om cynisch te doen over Kony 2012. ‘Maar ik ben juist trots dat Invisible Children actie heeft ondernomen om een oorlogsmisdadiger uit zijn schuilplaats te roken. Daarbij hebben ze onze hulp nodig’, stelt Kirsten Verdel.

Journaliste Edith Tulp uitte gisteren in de Volkskrant kritiek op de inmiddels meer dan 100 miljoen keer bekeken film ‘KONY2012’. In dit half uur durende filmpje wordt de wereld opgeroepen om te helpen om Joseph Kony, leider van de Lord’s Resistance Army (LRA) eindelijk opgepakt te krijgen. ‘Het Verzetsleger van de Heer van Joseph Kony opereert allang niet meer in Oeganda. Voor de hulpverleners is dat geen beletsel er massaal neer te strijken,’ zo stelde Tulp. Aansluitend betoogde ze dat de eindeloze crisiskaravaan zichzelf in stand houdt en argumenten bedenkt om in gebieden te blijven helpen terwijl allang geen hulp meer nodig is. Daarmee heeft ze een punt. Echter: die kritiek heeft niets te maken met het doel van Kony 2012. Specifiek tegen dat filmpje brengt ze drie hoofdargumenten in. Drie argumenten die klakkeloos zijn overgenomen uit andere media, terwijl ze aantoonbaar onjuist zijn.

Ten eerste schrijft Tulp: ‘Zo wordt nu in het filmpje van IC een oorlog gesuggereerd die in Oeganda is afgelopen. En dat al sinds zes jaar.’ Deze bewering is onjuist. In het filmpje wordt letterlijk gezegd dat het nu relatief veilig is in Oeganda, maar ‘Kony was still out there and had to be stopped.’ Op geen enkel moment in de film wordt gesuggereerd dat de oorlog nog bezig is. Wel wordt terecht gesteld dat de LRA nog steeds actief is. En Kony nog steeds op vrije voeten. Invisible Children, de organisatie achter KONY2012 wil dat hij eindelijk wordt opgepakt. Als doel van de film wordt in de film zelf letterlijk gezegd: ‘Its only purpose is to stop the rebel group, the LRA, and their leader, Joseph Kony. […] When it finally ends by bringing Kony to justice.’ Zo simpel is het.

Als tweede punt brengt Tulp in: ‘Anders ook dan IC suggereert, zijn er op het moment geen 30 duizend kinderen ontvoerd.’ Ook deze bewering is onjuist. In de film wordt -wederom- letterlijk gezegd: ‘For 26 years, Kony has been kidnapping children into his rebel group, the LRA, it’s been over 30.000 of them.’ Daar staat dus niet dat Invisible Children zegt dat er nú 30.000 kindsoldaten bij de LRA actief zijn. Dit punt is breed uitgemeten in de media en wordt ook zonder tegengeluid herhaald door kranten als The New York Times, Washington Post en The Guardian. Het is voor mij een mysterie waarom dit soort gerenommeerde kranten wel de kritiek noemen, maar geen feitencheck doen.

Als laatste punt vraagt Tulp zich af waarom er geen kinderen worden ingezet in de actie. ‘Waarom worden ze weer tot niets in staat geacht en veroordeeld om zielig te blijven?’ Ook deze stelling is onjuist. Invisible Children werkt al jaren met Oegandese kinderen, die hun verhalen vertellen bij nationale overheden, de Verenigde Naties en andere organisaties. Die acties hebben er juist mede toe geleid dat de Amerikaanse president Obama actie heeft ondernomen. Onder druk van de acties van Invisible Children en andere organisaties stuurde hij eind 2010 honderd militaire adviseurs naar centraal Afrika. Let wel: naar Congo, Sudan en de Centraal Afrikaanse Republiek, omdat ze weten dat Kony niet meer in Oeganda zit. Dat wordt óók door Invisible Children bevestigd in het filmpje, waarmee meteen een ander kritiekpunt wordt weerlegd dat deze week vaak opdook, namelijk dat Kony 2012 zou beweren dat Kony nog in Oeganda was. Dat wordt nergens in het filmpje beweerd.

Kritiek
Er was ook andere kritiek op Kony 2012. Hoe zat het met de financiën? Werd het probleem niet gesimplificeerd? Had de actie niet een erg ‘neokoloniaal karakter’ van de westerling die het wel weer even op komt lossen? Ook al deze kritiek werd zonder weerwoord af te wachten op talloze plaatsen afgedrukt. De antwoorden zijn ook hier simpel: Invisible Children gebruikt drie methoden om de LRA te stoppen en getroffen lokale gemeenschappen in oostelijk en centraal Afrika te helpen: bewustwording, het inzetten van kijkers van de filmpjes in lobby-acties en het opzetten van lokale programma’s. Dat ‘slechts’ 31 procent van de fondsen naar die programma’s gaat is dus een rare stelling: programma’s maken maar eenderde van de methoden uit.

Simplificatie
Wat betreft simplificatie: Kony 2012 gaat over het oppakken van een oorlogsmisdadiger die in een periode van 26 jaar meer dan 30.000 kinderen heeft ontvoerd en hen de meest verschrikkelijke dingen heeft laten doen: het vermoorden van hun ouders, broertjes en zusjes, het verkrachten van meisjes en vrouwen. De filmmakers deden een belofte aan een van die kindsoldaten: ze zouden alles in het werk stellen om Kony te stoppen. ‘When it finally ends by bringing Kony to justice.’ Waarom zou deze simplificatie – Kony is de bad guy – erg zijn?

Het punt van het ‘neokoloniale karakter’ ten slotte is wat lastiger te adresseren. Daarbij gaat het niet zozeer om feiten, maar meer om een gevoel dat mensen daar over hebben. Maar ook hier zijn wel feiten te noemen: Kony 2012 doet een oproep aan íedereen om mee te helpen om Kony te pakken te krijgen. Dat een blank iemand dat doet, is dat erg? Invisible Children werkt veel samen met mensen uit de regio. 95 procent van de medewerkers in de lokale programma’s bestaat uit ‘locals’.

Vrije voeten
Nogmaals, het doel van Kony 2012 is om Kony gearresteerd te krijgen en hem te vervolgen voor misdaden tegen de menselijkheid, zoals Invisible Children zelf zegt. Laten we daar nu eens naar kijken. Als we dat doen, zien we dat Obama na alle druk dus die eerdergenoemde 100 soldaten stuurde, die moesten assisteren in het oppakken van Kony. In Kony 2012 wordt gezegd dat de druk op Obama moet blijven, omdat die soldaten anders wellicht weer teruggetrokken worden en Kony weer vrij spel heeft. Vergis je niet: in 2009 vielen er nog meer dan 1000 doden in Congo en Soedan toen een poging werd gedaan de LRA uit te schakelen. En in 2010 was de LRA weer actief en werden er weer kinderen ontvoerd. Niet meer in Oeganda nee, maar dat maakt niet uit. Actief zijn ze nog en Kony is nog steeds op vrije voeten.

Het is zo makkelijk en goedkoop om cynisch te doen over Kony 2012. Maar ik ben juist trots dat Invisible Children actie heeft ondernomen om een oorlogsmisdadiger uit zijn schuilplaats te roken. Daarbij hebben ze onze hulp nodig, zoals ze zelf terecht constateren. Het filmpje gaat niet alleen over Kony, maar ook over de macht die wij als kijker hebben. We worden gevraagd iets te doen. Te helpen. Laten we dat doen.

Kirsten Verdel is public affairs adviseur en campagnespecialist.