Het CDA heeft een reputatie hoog te houden als partij die haar eigen standpunten – en die van anderen – fantastisch weet te spinnen. Het is de tegenpartij vaak op slimme (of slinkse?) wijze voor. Na de coalitieonderhandelingen in Beetsterzwaag meldde het CDA trots een akkoord bereikt te hebben. boodschap van het CDA was dat de lasten bij de PvdA vandaan kwamen (Bos-belasting) en de lusten van het CDA (Balkenende-bonus).

Deze boodschap kwam bovenop Balkenendes beroemde “U draait en u bent oneerlijk' uitspraak over Wouter Bos, die al voor aanvang van Balkenende IV de boel op scherp had gezet. Door de PvdA-leider op deze wijze onderuit te halen had het CDA weliswaar op de korte termijn winst weten te pakken bij de verkiezingen van 2006, maar op de lange termijn zou het vooral de noodzakelijke samenwerking met de PvdA bemoeilijken.

Dat bleek vorige maand, toen het kabinet – eindelijk – viel. De wederzijdse irritatie was in de voorgaande weken steeds verder opgelopen en het CDA was daarbij steeds meer in zwaar weer terecht gekomen. De bom leek te gaan barsten bij de behandeling van het Irak-rapport van de Commissie Davids. Balkenende liet zich bij de presentatie van dat rapport verleiden tot het doen van uitspraken die het debat direct op scherp zetten. 'Met de kennis van toen' had hij echt goed gehandeld, zo vond de premier. De soms keiharde conclusies uit het rapport Davids leken voor hem slechts meningen. D66-voorman Alexander Pechtold verwoordde het beste hoe Balkenende handelde in het Irak-dossier. Het was volgens hem alsof Balkenende met 140 kilometer per uur over een weg reed waar hij maar 100 mocht rijden. Ook al werd hij op heterdaad betrapt door de politie, nog steeds gaf Balkenende niet toe dat hij fout was geweest: „Ja maar agent, het voelde alsof ik maar 100 kilometer per uur reed.” Pechtold liet perfect zien hoe het taalgebruik en de politiek van Balkenende steeds meer een soort post-modernistische metadiscussie waren geworden, waarin waarheden en feiten niet meer bestonden, maar alles om meningen ging. Toen Balkenende na de val van het kabinet werd gevraagd naar de kiem van de onenigheid tussen CDA en PvdA (de 'U draait..'-opmerking), probeerde hij zelfs dat weg te redeneren. Dat was geen persoonlijke aanval geweest, zei hij, ondanks het tweemalig gebruik van het woord 'u'.

Kiezers accepteren dit soort politiek niet meer. Politiek waarin zaken recht worden gepraat die krom zijn, willen zij niet. Kiezers willen duidelijkheid, willen politici die hun verantwoordelijkheid durven nemen, die durven te erkennen als ze iets fout hebben gedaan. Balkenende deed dat niet, hij schoof de schuld op anderen af.

In de politiek wordt echter zelden iets vergeten. De tekst 'U draait en u bent oneerlijk' kwam als een boemerang naar hem terug in het debat over Uruzgan, na het Irak-debat wat het kabinet ternauwernood had overleefd. CDA, PvdA en ChristenUnie hadden een gezamenlijke belofte aan de kiezers gedaan: in 2010 zouden de Nederlandse troepen uit Uruzgan vertrekken. Het CDA wilde nu toch blijven, wat echt niet anders opgevat kon worden dan als een draai. De PvdA wilde haar belofte aan de kiezers niet breken en stapte daarom uit het kabinet.

De CDA-spin machine kwam direct weer op gang. Er werd geprobeerd aan damage control te doen . De partij liet vrijwel onmiddellijk weten dat de positie van Balkenende niet ter discussie stond. Waar die boodschap eerder wel werkte, was dat nu echter niet langer zo. Balkenende kwam steeds meer onder vuur te liggen. Voor het eerst gaven partijgenoten openlijk kritiek en het was zelfs nieuws dat CDA-ministers Balkenende steunden. Je zou juist verwachten dat het nieuws was als ze hem níet steunden.

Drie maanden voor de verkiezingen is het CDA geduikeld in de peilingen. De PvdA is aan een voorzichtige klim omhoog begonnen. 'Drie maanden voor de verkiezingen kun je je leider niet meer vervangen', wordt er gezegd. Ook dat is een spin, want natuurlijk kan dat wel. Sterker nog, als het CDA bij die regel blijft komt de partij nooit meer van Balkenende af. Hij brengt immers geen kabinet tot een einde, waardoor er telkens last minute nieuwe verkiezingen moeten worden uitgeschreven. Als dat zo doorgaat, komen we wel aan Balkenende IX, zonder dat JP de MP vervangen kan worden: dat doe je immers niet drie maanden voor de verkiezingen. Wat het CDA zou moeten doen? Twee woorden: Gerd Leers.