Door: Kirsten Verdel
Verschenen in: Lokaal Bestuur
Het is 2013. Maar nog steeds kost het veel politieke partijen moeite om voldoende vrouwen te vinden voor een vertegenwoordigende of besturende functie. Zo ook bij de PvdA. Gevolg daarvan is dat het aantal mannen in het lokaal bestuur verder toeneemt. De mannelijke PvdA-raadsleden zijn gemiddeld ook nog eens drie jaar ouder dan hun vrouwelijke collega’s, zo blijkt uit cijfers van het CLB. Bovendien lijkt de gemiddelde leeftijd van onze raadsleden, wethouders en burgemeesters steeds hoger te worden. Moeten we misschien het in België wettelijk voorgeschreven fifty-fifty model invoeren om de vermannelijking van het openbaar bestuur te keren?
Wie: Inga Verhaert
Wat: Voorzitter Zij-kant
Waar: Antwerpen
In België hebben jullie de man-vrouw verhouding gewoon wettelijk geregeld. Kun je uitleggen hoe dat zit?
‘De wet zegt dat de eerste twee kandidaten van elke lijst niet van hetzelfde geslacht mogen zijn. Daarna mag je wel afwijken van dat ritssysteem, zolang de totale verhouding man-vrouw maar 50-50 is. In de praktijk ritsen steeds meer partijen hun gehele lijst. Met name bij de progressieve partijen zie je dat ze dat al steeds meer doen.’
Werkt het?
‘Ja, het werkt zeker. We hebben bijvoorbeeld in de nationale parlementen meer vrouwen gekregen sinds het systeem is ingevoerd. We zitten nog niet aan een 50-50 verhouding, maar die balans komt steeds meer in zicht, we zitten nu op ongeveer 36%. We zijn er dus nog niet, maar we zitten op de goede weg. Bij de uitvoerende mandaten zien we nog wel een probleem. Dan heb je het over ministers, gedeputeerden, schepenen en burgemeesters. Daar is de verhouding nog steeds zoek. Maar dat is dan ook niet wettelijk geregeld. Wat wel opvallend was bij de gemeenteraadsverkiezingen is dat hoe jonger de kandidaten zijn, hoe meer vrouwen je ziet. Tot de leeftijd van 50 jaar was het aandeel vrouwelijke kandidaten veel hoger dan het aantal mannelijke kandidaten. In de leeftijdsgroep 18 – 25 jaar waren er zelfs 1.972 vrouwen tegenover slechts 1.630 mannen.’
36 procent is als je een wat sombere bril op zet pas eenderde?
‘Ja, dat is waar. Het ritssysteem werkt niet altijd helemaal 100% zoals je het zou willen. In het verleden werd er net als in Nederland veelal op een partij gestemd, tegenwoordig wordt er steeds vaker op specifieke personen op een partijlijst gestemd. Als dat toevallig mannen zijn waar veel op wordt gestemd, dan gooit dat een netjes geritste lijst helemaal overhoop. Soms kan dat ook goed uitpakken overigens. Ik ben bijvoorbeeld zelf mijn politieke carriere in een landelijke gemeente begonnen waar ik op een onverkiesbare 13e plek stond. Ik ben toen met voorkeursstemmen toch gekozen. Dat geluk had ik toen wel. Maar bij parlementsverkiezingen is het natuurlijk veel moeilijker om van onderaan een lijst gekozen te worden.’
Moet de verhouding eigenlijk wel per se 50-50 zijn?
‘Ja, dat ik wel wenselijk. De politieke vertegenwoordiging moet ook de vertegenwoordiging van de samenleving zijn, en daar is de verhouding man-vrouw toch echt ongeveer 50-50. Ook wettelijk gezien moet het trouwens echt: als de lijst niet 50-50 is, wordt hij ongeldig verklaard.’
Hebben jullie er ook last van dat veelbelovende vrouwen vroegtijdig uit de politiek stappen?
‘Wat opvalt bij ons is dat mensen afhaken die pas kort voor de verkiezingen gerecruteerd omdat je bepaalde evenwichten in je lijst wil. Dat doen ze omdat ze vaak onvoldoende begeleid worden. Daar heb ik ook alle begrip voor, want het is niet fraai als je mensen op een lijst vraagt, smeekt, en naderhand niet naar ze omkijkt. Dan is het logisch dat ze teleurgesteld raken. Ze geven als reden van opgave vaak op dat het niet te combineren is met hun reguliere werk, maar de echte reden is vaak een gebrek aan begeleiding. Dat geldt dus niet alleen voor vrouwen.’
Worden vrouwen anders bejegend in de Belgische politiek?
‘Het gebeurt nog steeds dat vrouwen binnenkomen op een vergadering waar iedereen zat te wachten op meneer de gedeputeerde. Bij sommige mensen komt niet eens op dat een gedeputeerde ook een vrouw kan zijn. Ook heb je soms een kennismaking waarbij mensen er van uitgaan dat je als vrouw wel sociale zaken in je portefeuille zult hebben, of een andere ‘zachte’ portefeuille. Ze raden nooit dat je ICT of Ruimtelijke Ontwikkeling in je portefeuille hebt! In sommige vooroordelen zit wel een kern van waarheid: je merkt toch dat vrouwen snel meer naar het team kijken en naar consensus zoeken.’
Wie: Tjaart Imbos
Wat: Afdelingsvoorzitter
Waar: Valkenburg a/d Geul
Klopt het dat jullie problemen hebben om een lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 op te stellen?
‘Inderdaad. We zijn een kleine afdeling. We hebben al jaren tussen de 22 en 25 leden. Dat is wel redelijk stabiel door de jaren heen. Van die ruim twintig leden is maar heel beperkt deel actief. En van die actieven willen er maar 2 mensen in de raad. Dat is eigenlijk te weinig om voldoende body te hebben om met vertrouwen aan de verkiezingen deel te nemen. Dus we overwegen nu serieus om volgend jaar niet deel te nemen aan de verkiezingen.’
Jullie probleem gaat dus wel een stukje verder dan een gebrek aan vrouwen?
‘Naar verhouding hebben we in ieder geval geen probleem met de man-vrouw verhouding. In het bestuur zitten twee vrouwen, in de steunfractie ook. De verdeling tussen de geslachten is het probleem niet. Wij merken vooral dat het hier überhaupt moeilijk is mensen actief te krijgen.’
Hebben jullie wel zetels in de gemeenteraad?
‘De afgelopen 15 jaar hadden we eigenlijk altijd wel een zetel in de raad. Voordat het duale stelsel begon zat die ene persoon dan ook nog vaak in het College, dus was er geen zetel in de raad. Nu is dat natuurlijk anders. De huidige situatie is dat we één wethouder en één raadslid hebben. Eigenlijk zouden dat twee raadsleden moeten zijn, maar D66, waar we een samenwerkingsverband mee hadden, heeft die samenwerking ineens opgezegd en de zetel waar zij op zaten hebben ze ingepikt.’
Als je altijd maar één zetel haalt, heb je toch ook maar weinig mensen op de lijst nodig?
‘We kunnen wel een lijst van zo’n 10 mensen samenstellen, maar het merendeel staat er dan op om wat stemmen te trekken, maar ze willen echt niet in de raad. Als we weer een wethouder leveren, hebben we dus één iemand in de raad, één iemand wordt wethouder, dan heb je al een extra persoon nodig. Eigenlijk vier zelfs, omdat onze lijsttrekker, Hub Assems, gedurende de komende periode wil opstappen. Dan moet er wel een opvolger zijn.’
Is nieuwe leden werven geen optie?
‘Daar zijn we constant mee bezig. Als we een advertentie in de media hebben staat er altijd oproep bij om mee te doen. Dat zet helaas weinig zoden aan de dijk. En de mensen in onze afdeling willen echt niet langs de deuren gaan. De gemiddelde leeftijd van onze leden is vijftig, en zij zien dat simpelweg niet zitten. Het is niet de cultuur van deze club en dat zal het nooit worden ook.’
Maar wat is dan de oplossing?
‘We proberen nu opnieuw via een advertentie in contact te komen met belangstellenden. Als het niet lukt, staan wij voor de vraag; doen we wel of niet mee? Dat hebben we overigens wel eens eerder gedaan, een periode niet meedoen aan de verkiezingen. Kijk, in de raad komen is het probleem niet. Maar ondanks de waardering krijgen we nooit meer stemmen bij de vierjaarlijkse verkiezingen. De PvdA scoort hier landelijk vrij aardig, maar lokaal altijd erg laag en matig. Lokale partijen zijn hier heel sterk. Ons grootste probleem is dat de meeste mensen van onze afdeling al heel lang lid zijn en vaak al heel lang actief zijn geweest. Op een gegeven moment is het op. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor mij. Ik ben nu voor de tweede keer voorzitter, simpelweg omdat er niemand anders te vinden was. Ik gun ons een actievere voorzitter. Ik kan het gewoon niet meer opbrengen.’
Wie: Anja Timmer
Wat: Voorzitter Vrouwen in de PvdA (VIP)
Waar: Hengelo
Wat doet VIP om het vrouwenprobleem op te lossen?
‘We zijn net gestart met een nieuw bestuur. Er zijn vier vrouwen die zich met scouting, talentontwikkeling en werving bezig gaan houden. Met name scouting heeft een nieuwe boost nodig. In Overijssel bijvoorbeeld waren er nog maar drie scouts, nu zijn dat er weer meer.’
Is het lastig om goede vrouwen te vinden voor de gemeenteraadsverkiezingen?
‘Het aantrekken van jonge vrouwen is echt wel een probleem. Dat komt voor een deel doordat jonge mensen in het algemeen niet goed weten wat het raadswerk inhoudt. In die zin zouden zittende leden meer als ambassadeur kunnen en wellicht moeten optreden. Ook denken veel vrouwen dat ze het niet kunnen, of dat ze het politieke ambt niet kunnen combineren met werk of gezin. De drempel is kennelijk toch hoog.’
Wat zijn jullie van plan om de participatie van vrouwen te vergroten?
‘We doen al heel veel. We organiseren bijvoorbeeld debatavonden en er is elk jaar een groot festival, in november dit jaar bijvoorbeeld in Twente. Daar komen toch iedere keer 100 tot 150 vrouwen én mannen. We willen investeren in social media en ook op andere vlakken meer naar buiten treden. Ik heb zelf ooit op lokaal niveau een trainingsklasje gehad voor vrouwen die belangstelling in de politiek hadden, het zou goed zijn als dat weer terug zou komen. Met lokale wethouders, Kamerleden of bijvoorbeeld bestaande raadsleden kun je dan groepjes van pakweg 10 vrouwen enthousiasmeren en ze heel veel hands on, praktische informatie meegeven. Hele handige zaken, zoals: hoe schrijf je een motie, hoe vraag je een debat aan? Juist dat soort praktische punten kunnen een grote drempel zijn voor mensen die het systeem niet kennen.’
Wat vind je van het Belgische ritssysteem?
‘Op landelijk niveau hebben we dat binnen de PvdA natuurlijk al. De Kamerlijst is inmiddels al een aardige tijd om-en-om. Op lokaal en provinciaal niveau hebben we dat niet, omdat daar andere regels voor gelden, die de gewesten en lokale afdelingen zelf moeten opstellen. Het zou natuurlijk wel goed zijn als die afdelingen daar naar streven, al is het naast de wenselijkheid van een evenredige man-vrouw vertegenwoordiging alleen maar omdat uit onderzoek blijkt dat diversiteit -en dat gaat over meer dan alleen de man-vrouw verdeling- in teams zorgt voor betere prestaties!’
Merk je in je eigen omgeving (red: Timmer is wethouder in Almelo) ook dat het lastig is om vrouwen actief te krijgen?
‘Ja, ik merk dat wel. Raadsvergaderingen beginnen bij ons om 19:00 uur. Veel jonge vrouwen zien dat niet zitten. Het gezin is voor veel vrouwen toch echt een probleem. Misschien zou het schelen als het principe van raadsvergoedingen, ooit bedoeld om minder te gaan werken en meer tijd te hebben voor de politiek, wordt gewijzigd zodat er meer overdag vergaderd kan worden. Maar dat blijft een lastig dilemma.’
Zijn er andere redenen waarom mannen actiever zijn?
‘Vele. Eén van de dingen die je soms ziet is dat vrouwen al snel denken dat ze iets níet kunnen. Mannen kunnen altijd negen punten noemen waarom ze ergens geschikt voor zijn, terwijl vrouwen soms de neiging hebben om éérst twee redenen te noemen waarom ze denken dat ze iets niet kunnen. Daar staat tegenover dat vrouwen die wel actief worden vaak meer sensitiviteit hebben voor onderbuik en emoties. Ze prikken eerder door verhalen heen die rationeel lijken te kloppen, maar waar eigenlijk een bepaalde emotie achter zit waar het echt om gaat. Dat duiden zij sneller dan mannen.’
TOP 10 TIPS VOOR AFDELINGEN OM VROUWEN TE WERVEN
1. Dwing jezelf om naar een 50-50 verdeling te gaan: leg dat officieel vast
2. Zorg voor een mix tussen mannen en vrouwen op vrijwilligersfuncties
3. Wijs scouts aan binnen en buiten het bestuur
4. Vraag succesvolle, actieve vrouwen om op te treden als scout/ambassadeur
5. Zorg ervoor dat ook in beeldcommunicatie vrouwen duidelijk in beeld zijn
6. Organiseer voorlichtingsbijeenkomsten voor kleine groepjes vrouwen
7. Benader lokale vrouwennetwerkorganisaties
8. Probeer qua vergadertijden rekening te houden met gezinsleven
9. Investeer in talent: zorg voor goede begeleiding van nieuwkomers
10. Zet social media in als wervingskanaal