De Volkskrant, 8-9-2012

Wat valt op in de verkiezingscampagne van 2012? Waar zitten de beste strategen, en hoe wordt er door wie gespind? In de rubriek Campaignwatch kijken we wekelijks door het oog van de expert naar de verkiezingscampagne in de aanloop naar 12 september.

Kirsten Verdel, bestuurskundige en in 2008 stafmedewerker van Barack Obama:
‘Ik word gek van die verkiezingen. Ik word gek van de 94 debatten die we al gehad hebben en wanhopig van de gedachte dat er nóg drie komen. Ik word gek van de analyses van de verkiezingen door politieke mastodonten, journalisten, strategen, politici zelf en spindokters. Ja, ik word dus ook gek van mezelf. Allemaal draaien we mee in het circus. Want een circus is het: het is bijna puur vermaak. Het moet snel, hip en vooral Heel Erg Leuk zijn, want anders is onze aandacht weg en zappen we door naar Jersey Shore of de zoveelste Sharkweek op National Geographic. Onderlinge debatten? Die mogen maximaal vijf minuten duren. Verkiezingsspotjes? Drie. Kernboodschappen? Moeten in één tweet passen. Inhoud? Liever niet.

We hebben het met z’n allen alleen maar over hóe er campagne wordt gevoerd. Past die stropdas Rutte wel? Kan Sap in een rood jurkje? Is die ‘nu doet u het weer’-quote nu gejat van Reagan of was het toeval? Wie staat er het beste voor in de peilingen? Dat soort vragen.

En dan de media! En ik dus! Wij maar lekker metadiscussiëren over het feit dát het alleen maar over de vorm en niet over de inhoud gaat. Hebben we zelf aan meegewerkt. Nu doe ik het weer.

Maar waarom gaat het dan zo weinig over die inhoud dit keer? Het land stond toch in brand? Europa verkeerde toch in crisis? Was er niet iets met hoge werkloosheid, onhoudbare hypotheekrenteaftrekbeleid (oh, paste dat maar in WordFeud!), onbetaalbare zorg en kwakkelend onderwijsbeleid? Om nog maar te zwijgen van onze energieproblemen, mogelijke uitholling van de kunst- en cultuursector, pensioenen die verdwijnen, een toenemende stroom van Oost-Europese arbeidsmigranten en iets met fileproblematiek en te hoge OV-kosten?

De lijst is eindeloos. En de verkiezingsprogramma’s van veel partijen lijken zo op elkaar. En als ze al verschillen, dan kunnen de cijfers die er bij horen weer op acht manieren worden geïnterpreteerd, wat dan ook consequent gebeurt.

Het is allemaal zo ingewikkeld geworden. Beleid is complex, eenvoudige oplossingen zijn er niet. Het gaat over bedragen die voor de gemiddelde Nederlander letterlijk onvoorstelbaar zijn: hoeveel ís een miljard? Is 200 miljoen veel of weinig? Is 3 procent begrotingstekort een verschrikking of een zegen?

We zien het in de lokale politiek al sinds mensheugenis: megaplannen van honderden miljoenen worden in een enkele vergadering door gemeenteraden heen gejast, terwijl er maandenlang over enkele tienduizenden euro’s voor lantaarnpalen kan worden gesteggeld. Waarom? Omdat dat behapbaar is. Zoals stropdassen en jurkjes en gejatte quotes van Amerikaanse politici behapbaar en herkenbaar zijn.

Daarom hebben we het daarover. Omdat we ons verstoppen. Omdat wij het ook niet weten. Ik ga de komende dagen toch maar weer eens luisteren naar de oplossingen waar de dames en heren politici mee komen. Ik hoop dat de 43 procent zwevende kiezers dat ook doen. Vergeet die jurkjes en dassen!’

Kay van de Linde, campagne-expert, adviseerde onder meer Pim Fortuyn en Rita Verdonk:
‘Het draait nu om de zwevende kiezers. Die hebben een hele andere motivatie om voor een partij te kiezen dan diegenen die al al eerder besloten hebben op welke partij ze gaan stemmen. In Amerika zie je dat de campagneteams continu opinieonderzoeken doen om te weten te komen waarom kiezers nog zweven. Als campagneteam wil je dat weten, zodat je je boodschap op hen kunt aanpassen om ze het laatste zetje te geven. Je wilt weten op welk thema je nog moet gaan inzetten. Het is best mogelijk dat de grote partijen hier ook bureaus inschakelen om dit soort onderzoek te doen.

‘De omslag in deze campagne ligt nog steeds in het premiersdebat. Samsom heeft daar het momentum meegekregen. Hij had zich heel goed voorbereid en deed het in dat debat uitstekend. Hij positioneerde zich daar als het redelijke alternatief. Dat sloeg aan en sindsdien heeft hij een aura van de stijgende lijn om zich heen gekregen. Of het een historische campagne is voor de PvdA? Bedenk wel dat de partij nu 30 zetels in de Kamer heeft. Zo bezien presteert de partij vrij normaal.’

Erik van Bruggen, partner bij campagnebureau BKB:
‘Ik was deze week op de Democratische conventie in Amerika, en het was spectaculair. Er was een duidelijke boodschap verweven in alle optredens tijdens de conventie; de Democraten willen dat zoveel mogelijk mensen gaan stemmen. Als iedereen die geregistreerd staat ook daadwerkelijk gaat stemmen, heeft Obama een kans van 90 procent om te winnen.

Hij moet aan de Amerikanen laten zien dat hij er nog steeds voor hen is. Dat heeft hij de laatste jaren misschien te vaak nagelaten. De conventie was ook langs die lijnen opgebouwd. De boodschap: de president zit er met zijn hart in en hij verdient een tweede termijn.

De speech van Bill Clinton was een duidelijk aanval op de Republikeinen. Hij had een duidelijk, volledig gefactcheckt verhaal over de prestatie van Obama en waarom de Democraten beter voor het land zijn dan de Republikeinen. Obama zelf had een minder goed verhaal, en het is onzeker of het genoeg was om de zwevende kiezer over te halen. Het gaat waarschijnlijk op de debatten aankomen. Verder worden er miljarden geïnvesteerd in reclamespotjes om de zwevende kiezers over te halen. Het gaat er Obama om die mensen naar de stembus te krijgen.

Overigens is een evenement als de Democratische conventie een  verademing om te zien als je uit de Nederlandse verkiezingsstrijd komt. Grote speeches live op tv, waarin mensen uitvoerig hun visie op de ontwikkeling van het land moeten schetsen. Kom daar maar eens om bij Rutte en Roemer.

Amerikaanse toestanden. Wat verlang ik er soms naar in Nederland. Niet naar de fixatie op de polls, de eindeloze stroom negatieve advertenties en de kortademigheid die er ook in de VS is. Maar wel op speeches van de lijsttrekkers, live op tv, zodat de kiezer kan zien wat iemand echt wil, en dat men zich niet meer kan verschuilen achter de kans op overkill om zo gebrek aan programma te verdoezelen.’